Hoornaars

Hoornaars behoren tot de familie van de plooivleugelwespen (Vespidae) en worden beschouwd als monsterwespen. Ze zijn dan ook een stuk groter dan de gewone wesp. Van de negen ondersoorten zijn vooral de Europese hoornaar (Vespa crabro) en de exotische Aziatische hoornaar (Vespa velutina) in ons land actief.

Hoornaars zijn duidelijk groter dan een gewone wesp. Toch zijn er enkele heel duidelijke uiterlijke verschillen tussen de Europese en de Aziatische hoornaar.

De Europese hoornaar herken je gemakkelijk aan het borststuk en het achterlijf die roodbruin gekleurd zijn. De kop is geel-oranje-rood getint. Typisch zijn ook de roodbruine poten en vleugels. Net zoals de gewone wesp is de Europese hoornaar heel slank, vandaar de naam ‘wespentaille’. De mannetjes worden 30 tot 35 mm groot. De koningin kan zelfs tot 40 mm lang worden!

De Aziatische hoornaar daarentegen is grotendeels zwart. Het achterlijf heeft 2 smalle en 1 brede oranje band. Ook de poten zijn zwart, maar hebben felgele uiteinden. De Aziatische hoornaar is iets kleiner dan zijn Europese familielid : de werksters en darren worden 25 tot 30 mm groot, de koningin 35 mm.

Wil je graag meer weten over de uiterlijke verschillen tussen hoornaars, wespen, bijen, hommels en zweefvliegen? Lees dan zeker dit artikel na!

De inheemse Europese hoornaar komt voornamelijk in Azië en vrijwel geheel Europa voor, maar is ook reeds opgedoken in het zuidoosten van Noord-Amerika. Je vindt hem vooral terug in bosrijke gebieden waar ze hun nest maken in holle boomstammen of oude mierennesten.

Aziatische hoornaars komen oorspronkelijk uit Zuidoost-Azië en hebben zich sinds 2017 langzaam aan naar Europa verspreid. Sinds 2019 is de uitheemse Aziatische hoornaar voor de eerste maal in ons land gespot en dat is geen goed nieuws voor de honingbijen. Aziatische hoornaars voeden zich namelijk met honingbijen, wilde bijen en andere insecten. Ze kunnen complete bijennesten leegroven, wat een negatieve impact heeft op de bestuiving van landbouwgewassen.

Aziatische hoornaars ontwikkelen zich in 4 stadia, nl. ei, larve, pop en adult. Enkel de koningin overleeft jaarlijks de winter. Zij zal in april uit haar winterslaap ontwaken om in mei te starten met de bouw van het voorjaarsnest op een beschutte plek. Dit zal in een eerste fase uit slechts enkele cellen bestaan waarin eieren legt die het afgelopen jaar werden bevrucht. Terwijl de koningin verder bouwt aan het nest, voedt ze de larven, die uit de eitjes verschijnen, met andere insecten. Na twee weken zullen de larven verpoppen om zich nog eens 15 tot 20 dagen later te ontwikkelen tot werksters. Deze werksters zullen de koningin helpen bij de verdere uitbouw van het nest. Dit nest bevindt zich dicht bij de grond, vb. in struiken of hagen, maar ook onder afdaken, in schuren, …

Eens het voorjaarsnest te krap wordt (normaliter in juli), zal de bouw van het zomernest gestart worden. Dergelijke nesten vind je vaak terug in de top van een boom, onder de nok van een dak, in een schuur of in een haag. De ingang van het zomernest bevindt zich steeds aan de zijkant.

Naar het einde van het jaar toe, in oktober-november, ontstaan er nieuwe koninginnen en mannelijke hoornaars. Zij vliegen na een tijdje uit om te paren in de lucht. Daarbij sterven de mannetjes af. De koningin zoekt een plekje om te overwinteren onder de grond, in schors of tussen houtstapels. Het resterende nest sterft uiteindelijk uit. De koningin is dus de enige die de winter overleeft.

De nesten van zowel de Aziatische als de Europese hoornaar worden gemaakt van vezels van dode boomstammen die worden afgeknaagd en met de kaken worden vermaald tot een soort pap. Met deze pap bouwen ze de nesten. De nesten van de hoornaars zien er echter verschillend uit.

Het nest van een Europese hoornaar is bolvormig met een brede opening van ongeveer 10 cm aan de onderzijde. Het nest is geel tot roodbruin gekleurd met een strepenpatroon van lichte en donkere kleuren en heeft een doorsnede van 20 tot 35 cm.

Het nest van een Aziatische hoornaar is balvormig met een smalle ingang die zich in het startnest onderaan bevindt en in het zomernest aan de zijkant. Het nest heeft een grijze tot lichtbruine kleur en een diameter van 50 tot 80 cm. Gezien het grote gevaar voor het ecosysteem, is het verplicht om nesten van Aziatische hoornaars te verdelgen. Bij voorkeur wordt het voorjaarsnest vernietigd – zo kan je de ontwikkeling van secundaire nesten en ook de uitbreiding van de hoornaarpopulatie voorkomen. De agressieve insecten laat je bij voorkeur door een erkende firma bestrijden.

Wist je trouwens dat de koningin van een hoornaarsnest er nooit zal voor kiezen om een oud nest opnieuw te gebruiken? Er wordt elk jaar een nieuw nest gebouwd.

De hoornaar is net als de wesp en de bij voorzien van een angel. De angel is echter breder en langer dan die van een wesp. Het angel kan dan ook veel dieper in de huid dringen en zelfs rechtstreeks in een bloedvat prikken. In tegenstelling tot bijen kunnen hoornaars meerdere malen steken.

Hoornaars hebben misschien wel een negatieve reputatie, toch zijn ze niet agressief. Het insect zal enkel steken als het zich bedreigd voelt en haar nest wilt verdedigen.

Europese hoornaars voeden zich met plantensappen met suikers. Daarnaast zijn ze zijn echte roofdieren die wespen, vliegen, muggen en spinnen vangen om ze vervolgens als voedsel voor hun larven te gebruiken. Je zal ze dus niet zo snel in de buurt van mensen terugvinden.

Aziatische hoornaars zijn eveneens heel nuttige insecten, maar vormen een heel groot gevaar voor honingbijen. Ze kunnen complete kolonies vernietigen. Daarnaast hebben ze het ook gemunt op vlinders.

xxx