Ratten

Zowel ratten als muizen behoren tot de knaagdieren van de oude wereld (Murinae). Deze groep wordt verder onderverdeeld in verschillende geslachten van knaagdieren waaronder de ratten (Rattus) en de muizen (Mus). Volwassen ratten en muizen zijn alleen al aan hun uiterlijk en grootte gemakkelijk te onderscheiden :

De huismuis (Mus musculus) bereikt een lichaamslengte van 3 tot 10 centimeter en heeft een lichtgrijze tot bruine kleur. De buik is vaak iets lichter gekleurd dan de rest van het lichaam. De zwarte rat (Rattus Rattus) daarentegen is ongeveer 20 cm lang en heeft een zwartgekleurde vacht. De buik heeft dezelfde kleur als de rest van het lichaam. In sommige landen is de zwarte rat zelfs opgenomen in de lijst van met uitsterven bedreigde rattensoorten. In die contreien zijn tegenwoordig vaker bruine ratten (Rattus norvegicus) terug te vinden. Deze rat is ongeveer 10 cm groter dan zijn zwarte soortgenoot en is donkerbruin of donkergrijs. De bruine rat is vooral in riolen terug te vinden maar kan ook via rioolbuizen huizen binnendringen.

Door hun grootte zijn bruine ratten meestal duidelijk te onderscheiden van muizen. Bij jonge ratten wordt dat echter iets moeilijker. Vooral kleinere (jonge) huisratten en muizen kunnen sterk op elkaar lijken. Hier kan de grootte van de oren en de lengte van de staart helpen bij de identificatie : bij muizen zijn de oren in vergelijking met het lichaam groter dan bij ratten. De staart daarentegen is - in vergelijking met de totale lengte van het knaagdier - bij ratten langer dan bij muizen. Bovendien hebben ratten een zogenaamde kale, geschubde staart, ook al groeien er strikt genomen fijne haartjes tussen de schubben. De muizenstaart is compleet behaard.

Omdat ratten en muizen meestal nachtdieren zijn en ook erg schuw zijn, is het niet zo eenvoudig om ze op te merken. Toch kunnen uitwerpselen wijzen op de aanwezigheid van deze knaagdieren. Uitwerpselen van ratten en muizen hebben dezelfde vorm : stevig en rijstvormig - maar de uitwerpselen van ratten zijn groter dan deze van muizen, wat logisch is gezien de grootte van de dieren zelf. 

Als de knaagdieren in gaten in het plafond of in de muur leven, dan kan je ook hun geluid herkennen : muizen zijn veel stiller en kan je hooguit horen ritselen. Ratten zijn duidelijker hoorbaar : naast piepen kan je ze ook duidelijk horen krabben.

Heb je last van muizen? Lees dan hier verder.

1. IN DE TUIN

Heb je een rat in de tuin opgemerkt? Of zwemt er eentje in je zwembad? En dat misschien zelfs overdag? Dan moet je niet twijfelen, want als je ratten op klaarlichte dag in de tuin ziet, kan je ervan uitgaan dat hier al meer soortgenoten rondlopen. Dit kan je bijvoorbeeld opmerken aan gaten in de tuin (die verticaal naar beneden gaan). In dit artikel leer je hoe je aan de hand van het gat in de tuin kan bepalen wie de boosdoener is.

Wat lokt ratten naar je tuin? Ratten gebruiken geuren bij hun zoektocht naar voedsel. Een open composthoop in de tuin waarop je afgevallen fruit en eventueel ook etensresten weggooit, vormt een veelbelovende voedselbron voor ratten. Ook vogelzaad kan ratten aantrekken.

2. IN HUIS

Ratten worden vaak ook als huisdier gehouden, maar als je het knaagdier onverwachts in huis aantreft, kan je erg schrikken. Meestal zie je de schuwe dieren zelf echter niet, maar wel wat ze achterlaten. Denk maar aan knaagsporen op hout, plastic of etenswaren. Ook uitwerpselen en een penetrante ammoniakgeur van hun urine blijven vaak in huis achter als de ratten zich overdag terugtrekken. Een populaire plek in huis waar ratten zich terugtrekken, is de kelder, zeker als zich daar een voorraadkamer of een vuilnisbak bevindt. In de kelder zijn meestal bruine ratten terug te vinden, terwijl het op zolder meestal om zwarte ratten gaat. Bruine ratten geven namelijk de voorkeur aan ondergrondse gangen als leefgebied, terwijl zwarte ratten juist van een warme en droge omgeving houden.

Hoe komen ratten in huis? Vooral bruine ratten komen meestal via de rioolbuizen het huis binnen. Het zijn uitstekende klimmers - de lange staart, die bij velen misselijkheid veroorzaakt, helpt hen te grijpen en te balanceren ; de fijne haartjes dienen als voelsprieten en helpen bij de oriëntatie. De dieren kunnen ook van buitenaf via gaten en andere openingen het huis binnendringen. Kleine openingen zijn genoeg voor het ongedierte om zich er doorheen te persen.

Ratten zijn alleseters - of het nu gaat om plantaardige of dierlijke voeding, ratten eten alles wat ze kunnen vinden. Maar wat eten ze nu het liefst? De voedingsmiddelen die ze vooral lekker vinden zijn o.a. spek, vlees, worst en kaas, maar ook zoetigheden zoals nougat of pindakaas. Natuurlijk zijn ook voedingsmiddelen voor hamsters, konijnen en vogels heel geliefd. In de tuin worden de knaagdieren ook aangetrokken door afgevallen fruit.

Ratten in het wild leven meestal tussen de één en drie jaar. Ratten zijn echter heel slim en kunnen zich snel aanpassen aan veranderingen in hun omgeving. In combinatie met de drang om zich voort te planten, worden de knaagdieren al snel een probleem. De reden hiervoor : na ongeveer twee maanden zijn ze geslachtsrijp en de draagtijd bedraagt slechts drie weken. Gemiddeld bestaat een nest uit acht tot negen jongen - de moeder is dan meteen klaar om opnieuw zwanger te worden. Op die manier kan de populatie van de roedel snel exploderen.

In het wild levende ratten kunnen drager zijn van gevaarlijke ziekten zoals salmonella, SARS (Severe Acute Respiratory Syndrome), tyfus, pest of cholera. Voor de overdracht van de meeste ziekten moet er echter direct contact zijn, dus het risico is vrij laag. Sommige ziekteverwekkers zijn echter terug te vinden in de ontlasting, de urine of het speeksel. Dit is bijvoorbeeld het geval bij het hantavirus. Het is meestal voldoende als de virussen opwaaien en vervolgens worden ingeademd. Een direct contact met de rat zelf of zelfs met de uitwerpselen, de urine of het speeksel is dus geen voorwaarde voor de overdracht van de ziekten. Daarnaast kan het ook gebeuren dat de vlooien en teken die zich in de vacht van de ratten bevinden, op mensen worden overgedragen en er op die manier ziekteverwekkers in het menselijke organisme kunnen terechtkomen.

Naast gezondheidsrisico's door de overdracht van ziekten, bestaat het risico dat er aan kabels wordt geknabbeld. Dit kan leiden tot technische defecten en in het ergste geval zelfs tot brand.

als het rattenprobleem wordt veroorzaakt door slechts enkele ratten, dan kan het voldoende zijn om de knaagdieren weg te jagen. Bij hele roedels ratten is dit echter niet meer mogelijk, waardoor een bestrijding nodig is. Toch kan je preventieve maatregelen nemen om in de eerste plaats te voorkomen dat ratten in je tuin of in je huis opduiken. Ook nadat de ratten zijn verdreven of bestreden, is het essentieel om maatregelen te nemen om een nieuwe besmetting te vermijden. Hieronder ontdek je enkele preventieve maatregelen en verschillende methodes om deze ratten te bestrijden.

Ratten worden voornamelijk gedreven door hun zoektocht naar voedsel. Volgende tips moet je dus zeker opvolgen :

• Zorg ervoor dat je voedingswaren in goed afgesloten blikken en glazen potten worden bewaard.
• Voedselresten horen in een afsluitbare vuilnisbak die regelmatig wordt geleegd.
• Ook buitenshuis moet afval buiten het bereik van ratten worden bewaard, vb. in vuilnisbakken of in afvalcontainers.
• De verpakking van huisdierenvoeding moet steeds zorgvuldig worden afgesloten.
• Spoel geen etensresten in het toilet door. Je voedt hiermee niet alleen de ratten in de riolen, maar je riskeert ook dat het ongedierte via de buis uit de riolen je huis binnenkomt. Een ingebouwde terugslagklep in de afvoerleiding zorgt voor extra bescherming.

Daarnaast is het belangrijk dat je andere openingen zoals deuren, ramen, ventilatieopeningen, ... controleert. In sommige gevallen kan het zinvol zijn om een fijnmazig rooster aan te brengen om de knaagdieren tegen te houden. Houd er rekening mee dat de ratten zich door de kleinste openingen kunnen wringen en dat een opening van amper twee centimeter voldoende is. Vermijd rommel in de kelder of zolder - een dergelijke omgeving is ideaal voor het bouwen van nesten.

In de tuin moet de composthoop tegen ratten worden beschermd. Idealiter breng je hiervoor een rooster aan op de bodem van het compostvak of de compostbak. Zo kunnen de ratten niet van onderaf binnendringen. Bedek de compost ook van bovenaf met een rooster en zorg ervoor dat de ventilatiegaatjes aan de zijkanten zo klein mogelijk zijn. Zo krijgen de ratten geen vrij spel. Gooi geen ongekookte restjes of vlees op de composthoop.

Zorg ervoor dat voedselbronnen voor vogels en andere wilde dieren (vb. egels) ontoegankelijk zijn voor ratten. Een vogelhuisje kan bijvoorbeeld op een aluminium buis worden gemonteerd. Zo kunnen ratten er niet gemakkelijk in klimmen. Egelhokjes kunnen worden beschermd met behulp van een klep. In dit artikel vind je nog meer tips om egels te beschermen tegen ratten.

Wat is de beste manier om een rat te vangen?

1. VANGKOOIEN

Als het gaat om slechts enkele ratten, dan kan je een vangkooi gebruiken. Hierbij wordt bijvoorbeeld een stuk spek of een bakje pindakaas als lokaas geplaatst. Draag wegwerphandschoenen bij de installatie van de vangkooi en van het lokaas zodat deze niet naar de geur van mensen ruiken. Als de rat de vangkooi binnendringt, zal deze automatisch afgesloten worden.

De gevangen rat kan je ver weg van je woning of tuin terug vrijlaten. Kies hiervoor een plek waar de rat snel weg kan. We raden aan om bij het vrijlaten van de knaagdieren lederen handschoenen te dragen. Eenmaal de rat in paniek raakt, kan ze namelijk snel heel agressief worden en bijten. Een lederen handschoen biedt meestal een goede bescherming.

Zorg er ook voor dat je op een voldoende grote afstand van minimaal één kilometer van de aangetaste zone zit. Zoniet vindt de rat de weg terug en begint het spel van voor af aan. Omdat de dieren erg intelligent zijn, zullen ze na een tijdje de vangkooi helaas herkennen en deze vermijden.

2. VALLEN

Als alternatief voor de bestrijding van individuele ratten kan je kiezen voor vallen met een mechanische beugel. Deze beugel zal bij contact naar beneden klappen en de rat vangen. Het gebruik van dergelijke vallen moet echter goed worden overwogen, omdat de nek van het knaagdier zal worden gebroken - zij het wel op een snelle en pijnloze manier. Deze methode is niet geschikt voor rattensoorten die met uitsterven zijn bedreigd, zoals de zwarte rat. Daarnaast moet je heel voorzichtig zijn bij het hanteren van de val, omdat ze moet worden bewapend en hierbij de vingers snel kunnen worden verwond. Ook is het belangrijk om de vallen dagelijks te controleren en de gevangen ratten zo snel mogelijk te verwijderen. Voordat je de val terug opzet, moet je de val zorgvuldig schoonmaken.

Als je een kat hebt, lost je rattenprobleem zich meestal vanzelf op. Katten jagen heel graag op de knaagdieren en verdrijven ze - de herrieschoppers zijn gewoon té sterk voor de ratten. Heb je geen kat? Een klein zakje kattenbakvulling dat op een aangetaste plek wordt neergelegd, helpt je om de ratten op afstand te houden.

Je kan ook kiezen voor huismiddeltjes die een onaangename geur voor ratten verspreiden. Denk maar aan kruidnagelolie, pepermuntolie of azijn. Die kan je plaatsen in de zones waar de ratten voorbijkomen. De ratten houden niet van deze sterke geuren. Ook kruiden kunnen helpen : strooi wat cayennepeper of chili uit - de knaagdieren zullen de kruiden bij het rondsnuffelen in hun vacht opnemen en zo de scherpte van de kruiden voelen. Hierdoor zullen ze zo snel mogelijk wegrennen.

Toch moet je er rekening mee houden dat slimme ratten zullen wennen aan deze huismiddeltjes en ze op lange termijn terug kunnen verschijnen. Wist je trouwens dat baking soda, dat soms wordt gebruikt tegen ander ongedierte, geen effect heeft op ratten?

In speciaalzaken kan je ongediertemiddelen kopen die ultrasone golven uitsturen. Deze ultrasone apparaten zenden geluiden met hoge frequentie uit die niet hoorbaar zijn voor de mens, maar die heel onaangenaam zijn voor ratten. Het frequentiebereik ligt meestal rond 40 kHz. Het doel is dat de knaagdieren het lawaai vermijden en zich terugtrekken. De doeltreffendheid van deze apparaten is echter nogal twijfelachtig, aangezien ratten heel flexibel zijn en snel aan het geluid kunnen wennen. Daarom zijn er eveneens apparaten beschikbaar waarvan de frequentie van de ultrasone golven constant wijzigt.

Lokaas tegen ratten - onder vorm van graantjes, blokjes of pasta - kan gemakkelijk worden toegepast in speciale lokaasdozen. Alvorens je biociden (chemische middelen) gaat gebruiken, is het belangrijk dat je alternatieve, niet-chemische oplossingen overweegt. Bij individuele ratten zijn vaak andere methoden voldoende en hoef je geen rodenticide te gebruiken. Als het echter gaat om meerdere ratten, dan kan je een rattenbestrijdingsmiddel gebruiken. Bij twijfel kan je natuurlijk steeds advies aan een professionele ongediertebestrijder vragen.

Als je lokaasdozen gebruikt, moet je eerst bepalen waar de knaagdieren zich precies bevinden, meer specifiek waar de paden, nestplaatsen of voederplaatsen in en rond je huis te vinden zijn. In het begin van dit artikel kon je reeds lezen hoe je een rat kan herkennen. Maak de besmette gebieden niet van tevoren schoon. Dit zal de activiteit van de ratten verstoren en zo bestaat het risico dat het lokaas niet door de ratten zal worden opgegeten. Enkel voor de hand liggende voedselbronnen kan je verwijderen zoals geopende zakken graan of veevoer.

Het lokaas en de lokaasdozen moeten zo worden opgesteld dat de knaagdieren ze niet kunnen meenemen. Dit kan je vermijden door de dozen aan de vloer te bevestigen. Zorg er absoluut voor dat kinderen, vogels, huisdieren, vee en andere niet-doelorganismen geen toegang hebben tot het lokaas. Daarnaast mag het lokaas niet nat worden. Vergeet niet de overige instructies die vermeld zijn op de verpakking, zorgvuldig op te volgen. Draag handschoenen bij het uitleggen van het lokaas en was je handen erna uitvoerig met zeep.

Afhankelijk van het type lokaas en het actieve ingrediënt kan je de lokaasdozen na 5 tot 12 dagen voor een eerste maal controleren. Als het lokaas is opgegeten, dan moet het vervangen worden. Als je dode ratten terugvindt in de omgeving van de lokaasdozen, dan moeten die zo snel mogelijk worden verwijderd om secundaire vergiftiging van huisdieren en wilde dieren (door de vergiftigde ratten) te voorkomen. Vervolgens moet de lokaasdoos wekelijks worden gecontroleerd. Als er geen lokaas meer wordt opgegeten, dan kan je stoppen met de behandeling. Neem hierna ook bovenstaande preventieve maatregelen ter harte om een nieuwe besmetting te voorkomen.