Vakantiestemming op het balkon

Of ze nu uit Italië, Spanje of Griekenland komen - onze mediterrane planten in pot zijn vooral één ding gewend uit hun thuisland : lange zomers vol zon. Om ervoor te zorgen dat de planten zich comfortabel voelen in onze contreien, moeten ze tijdens onze vrij korte zomer zoveel mogelijk zon krijgen. Dit betekent dat zuidgeoriënteerde balkons ideaal zijn voor de mediterrane planten. Op zuidoostelijke of zuidwestelijke locaties zullen de planten zich nog steeds gezond kunnen ontwikkelen mits ze voldoende zon krijgen. Zoniet zal de vrucht- en bloemvorming heel schaars zijn.

Je denkt misschien dat planten die op arme Toscaanse bodems groeien, niet zoveel hoge eisen stellen aan watergiften. Maar een balkonbak is niet Toscane : de diepte is beperkt, er worden lange wortels gevormd en in droge periodes halen ze water uit de diepere grondlagen. Dat werkt niet voor mediterrane kuipplanten. Daarnaast warmt de grond in de pot veel meer op dan in de natuur, waardoor een groot deel van het water verdampt.

Om te kunnen overleven in een pot op een zuidgeoriënteerd balkon, zijn de planten dus vooral afhankelijk van extra gietbeurten. Dit betekent meestal dat je dagelijks water moet geven tijdens de bloeiperiode in de zomer. Maar ook de grootte van de pot heeft een grote invloed op hoe vaak mediterrane planten water moeten krijgen - meer informatie hierover vind je verderop in dit artikel.

Potten uit klei of terracotta zijn gewoon een must voor de creatie van de perfecte vakantiesfeer op het balkon. Alleen dan komen de mediterrane planten tot hun recht. Natuursteen heeft echter niet alleen een optisch voordeel. Klei en terracotta zijn in staat om vocht op te nemen en naar buiten af te voeren. Dit vermindert het risico op wateroverlast en de ontwikkeling van schimmels op de wortels.

Bovendien heeft het gesteente een klimaatverbeterende werking zolang het vochtig is. Het materiaal werkt als het ware als een buffer tussen de wortelkluit en de zomerhitte op een zuidgeoriënteerd balkon. Zo kan je een handje helpen om de natuurlijke habitat van de planten na te bootsen - de kluit bevindt zich namelijk op enige diepte onder het aardoppervlak waar het altijd enkele graden koeler is dan aan de oppervlakte.

Daarnaast hebben potten uit klei of terracotta een heel praktisch voordeel ten opzichte van de plastic variant : ze zijn heel zwaar. De pot zal niet zo snel omvallen bij felle windstoten. Bij de keuze van de potten speelt ook het aspect duurzaamheid een rol : plastic potten barsten en worden na enkele jaren broos in de volle zon, terwijl de stenen potten tientallen jaren meegaan.

In de paar maanden dat het in onze contreien warm genoeg is, produceren mediterrane potplanten grote hoeveelheden plantaardig materiaal : bladeren, scheuten en bloemen. In het beperkte potvolume moeten de wortels alles vinden wat ze nodig hebben voor een krachtige ontwikkeling. Zoniet groeit de plant traag, kleuren de bladeren geel, vallen de bloemen af of worden er helemaal geen bloemen gevormd.

Maar hoe ziet de perfecte groeibasis voor mediterrane potplanten er eigenlijk uit? In hun thuisland groeien ze vaak op een rotsachtige, lichtgekleurde leembodem. Hoe kaal en mager deze bodems er ook uitzien, ze zitten boordevol kleimineralen, een belangrijk component voor een gezonde ontwikkeling van mediterrane planten.

Kleimineralen bieden drie grote voordelen en moeten daarom in elke hoogwaardige potgrond voor mediterrane planten vervat zitten :

1. Ze kunnen voedingsstoffen opnemen en terug afgeven. Tijdens de groeifase hebben de meeste mediterrane planten in potten een hoge behoefte aan voedingsstoffen. De kleimineralen leveren daarmee een belangrijke bijdrage aan de voeding van de planten.
2. Ze kunnen water opslaan en afgeven. Op warme zomerdagen op een zuidgeoriënteerd balkon verdampt het water sneller dan je denkt. Daarentegen wordt het bodemvocht bij langere regenperiodes snel te veel voor de mediterrane planten. De kleimineralen in de bodem dempen extreme wateroverlast en droogte en helpen je zo om je planten optimaal te verzorgen.
3. Ze hebben een soort bufferende werking in het geval je te veel bemest hebt. Kleimineralen nemen een deel van de voedingszouten op, zodat er niet te veel tegelijk bij de planten komt. Anders zouden de wortels in het ergste geval brandwonden op de bladeren en schade aan de wortels kunnen oplopen.

Investeren in een speciale potgrond voor mediterrane planten loont vooral voor onervaren plantenliefhebbers de moeite. Dergelijke substraten helpen je namelijk om de fouten, die je hebt gemaakt bij de verzorging van de planten of door de extreme weersomstandigheden, op te vangen en de planten te voorzien van aangepaste voedingsstoffen die ze nodig hebben voor een gezond en lang leven.

De ontwikkeling van vruchten en bloemen is een ware krachttoer voor de planten. De plant zal - vooral in de beperkte hoeveelheid grond in de pot - altijd de afweging maken : als ze niet genoeg ruimte, water en voedingsstoffen ter beschikking heeft, moet ze haar eigen krachten gebruiken en - om zichzelf niet totaal uit te putten - afzien van de ontwikkeling van prachtige bloemen om zich compleet te concentreren op het gezond houden van wortels en stengels.

Bij de keuze van een geschikte meststof voor je mediterrane potplanten moet je erop letten dat het product naast nitraat (verantwoordelijk voor de groei) ook voldoende fosfor en kalium bevat. Deze componenten zijn verantwoordelijk voor een gezonde wortelgroei, een weelderige bloei en een stevige celstructuur van de planten. Een kwalitatieve meststof bevordert de algehele gezondheid van de plant en maakt deze aanzienlijk beter bestand tegen vorstschade, brandwonden, windstoten of schimmelziekten.

Of het de moeite loont om te investeren in een vijgen- of lijfboom, hangt grotendeels af van het feit of de planten keer op keer succesvol kunnen overwinteren. Het duurt ook meestal enkele jaren voordat de planten rijkelijk gaan bloeien en smakelijke vruchten dragen. Bij de aankoop mag je niet vergeten dat je in de herfst en in het voorjaar een beetje moeite moet doen om op lange termijn te kunnen genieten van de vruchten.

Vanaf wanneer de individuele naar de winterkwartieren moeten verhuizen, is heel divers. Het plantenetiket kan je hierbij zeker helpen. Terwijl het bij nachttemperaturen van 10°C te koel wordt voor de hibiscus, moeten andere mediterrane potplanten zoals de vijgenboom zo lang mogelijk in de open lucht blijven om elke zonnestraal op te vangen. Hoe het perfecte winterverblijf er voor de afzonderlijke planten uitziet, kan je ontdekken in de bovenstaande tabel. Er zijn echter wel enkele dingen om rekening mee te houden voor en na de overwintering :

• Minder meststof geven : om ervoor te zorgen dat je mediterrane planten geleidelijk aan in winterslaap gaan, moet je uiterlijk in september de portie meststof geleidelijk aan verminderen. Bij een meststof met lange werking moet de laatste bemestingsbeurt nog vroeger worden uitgevoerd zodat het effect van de meststof geleidelijk aan afneemt in de nazomer.
• Niet alle planten in de herfst snoeien : de meeste mediterrane potplanten moeten in het voorjaar (voor het terug ontkiemen) worden gesnoeid. Veel planten nemen de voedingsstoffen en plantensappen in de buitenste delen van de plant weer op. Als je ze vooraf afsnijdt, zal je de plant van deze waardevolle stoffen beroven. Natuurlijk zijn er uitzonderingen die de regel bevestigen. Informeer je daarom goed over de verschillende behoeften van de plant tijdens de aankoop.
• Maak het niet te warm : omdat het voor heel wat mediterrane planten op het balkon, die zijn gewikkeld in een deken of vlies, nog steeds te koud is, kies je best een gepast vorstvrij overwinteringskwartier uit. In hun land van herkomst zijn mediterrane planten wel een winter gewoon, maar daar is die zeker niet zo lang en zo koud als bij ons. Voor potplanten is het daarom nodig om rekening te houden met de temperatuureisen van de plant. Als het in de winterkwartieren te warm is, wordt de rustfase, die de plant dringend nodig heeft om te herstellen, onderbroken. Mediterrane planten dus zomaar in een verwarmde woonkamer plaatsen zodat ze blijven bloeien, is dus geen optie. Dit komt niet overeen met het natuurlijke bioritme van de planten en na verloop van tijd zouden ze zichzelf zo uitputten dat ze uiteindelijk afsterven.
  Dit betekent echter niet dat als je de plant niet de omstandigheden kan bieden die ze nodig heeft om te overwinteren (beschik je bijvoorbeeld niet over een lichtrijke maar koele garage, trappenhal of wintertuin), dat je je droom om mediterrane planten te houden moet opgeven. Informeer even bij het tuincentrum in je buurt. Bij velen staan grote serres in de winter leeg en kan je tegen een kleine vergoeding een plekje huren om je planten te laten overwinteren.

Pas vanaf midden mei is het gevaar op late nachtvorst in onze contreien definitief geweken en kan je je mediterrane planten terug permanent buiten plaatsen. Voor een goede start in de komende zomer kan je toch al enkele dingen voor je planten doen. Zo staan snoeien, bemesten en verpotten op het programma. Op die manier krijgt de plant een energieboost voor de ontwikkeling van de nieuwe scheuten. Als je de plant in het voorjaar goed verzorgt en snoeit, zal ze veel bloemen en vruchten vormen. Afhankelijk van de groeisnelheid van de planten moet de plant elke twee tot zes jaar worden verpot.

Als de plant goed is verzorgd, kan je haar voorzichtig aan het directe zonlicht laten wennen. Dit is vooral belangrijk voor mediterrane planten die hun bladeren in de winter behouden. De bladeren worden vaak lichtgroen tijdens de wintermaanden en verliezen hun weerstand tegen UV-licht en barre weersomstandigheden - ze kunnen zonnebrand of een shock oplopen als ze plotseling enkele uren in de volle zon worden geplaatst.

Kies voor de eerste dag buiten een zachte dag met bewolkte hemel uit en stel de plant in eerste instantie slechts enkele uurtjes bloot aan de zon. Een fleece hoes helpt om extremere weersomstandigheden in de eerste weken te verzachten. Als de temperatuur begint te stijgen, moet er ook geleidelijk aan meer water en meststof gegeven worden. Houd steeds rekening met de individuele behoeften van de planten : controleer hoe snel de planten het water openmen en pas de intervallen daarop aan. Vooral tijdens de knopvorming moet er voldoende water en meststof worden gegeven, anders kan de plant de knoppen afwerpen voordat ze zich verder kunnen ontwikkelen.